رله ضربه ای چیست

سلام . در این مقاله قصد داریم شمارا با رله ضربه ای آشنا کنیم و به سوالات زیر پاسخ بدهیم :

• رله ضربه ای چیست
• رله ضربه ای در کجا استفاده میشود
• ظاهر رله ضربه ای چگونه است
• رله ضربه ای چگونه عمل میکند
• مزایای رله ضربه ای چیست
• معایب رله ضربه ای چیست

⭕ رله ضربه ای چیست

رله ضربه‌ای یا رله لحظه‌ای یک نوع رله است که برای محافظت از تجهیزات الکتریکی در برابر ضربه‌ها و نوسانات الکتریکی استفاده می‌شود. وظیفه اصلی رله ضربه‌ای، جداسازی سریع تجهیزات حساس از شبکه برق است در صورتی که ولتاژ یا جریان خارج از محدوده مجاز قرار بگیرد.

⭕ رله ضربه ای در کجا استفاده میشود

رله ضربه‌ای در انواع مختلف سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی استفاده می‌شود. برخی از کاربردهای رایج رله ضربه‌ای عبارتند از :

🔰 سیستم‌های قدرت :

در شبکه‌های برق، رله ضربه‌ای برای حفاظت از تجهیزاتی مانند ترانس‌ها، موتورها، ژنراتورها و ترانسفورماتورها در برابر نوسانات و ضربه‌های برقی استفاده می‌شود. این رله‌ها به طور خاص در حفاظت از تجهیزات حساس و گران قیمت مانند توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی بکار می‌روند.

🔰 سیستم‌های صنعتی :

رله‌های ضربه‌ای در سیستم‌های کنترل و اتوماسیون صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها می‌توانند تجهیزات حساس مانند PLC (کنترلر منطقی برنامه‌پذیر)، درایوهای موتور، سیستم‌های ابزار دقیق و سایر تجهیزات الکترونیکی را در برابر ضربه‌های برقی محافظت کنند.

🔰 سیستم‌های ارتباطات :

در شبکه‌های ارتباطات و تلفنی، رله‌های ضربه‌ای به عنوان محافظ از تجهیزات ارتباطی مانند مرکز تلفن، تجهیزات مخابراتی و سوئیچ‌ها استفاده می‌شوند. آنها از خرابی و آسیب به سیستم‌های حساس جلوگیری می‌کنند.

🔰 سیستم‌های اتومبیل :

رله‌های ضربه‌ای در سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی خودروها نیز استفاده می‌شوند. آنها می‌توانند تجهیزاتی مانند سیستم‌های روشنایی، تهویه، شارژ باتری، تزریق سوخت و سیستم‌های امنیتی را در برابر ضربه‌های الکتریکی محافظت کنند.

🔰 سیستم‌های الکترونیکی خانگی :

رله‌های ضربه‌ای می‌توانند در سیستم‌های الکترونیکی خانگی مانند تلویزیون، رادیو، کامپیوتر و سایر تجهیزات الکترونیکی استفاده شوند تا از آسیب رسیدن به این تجهیزات در صورت وقوع ضربه‌های برقی جلوگیری کنند.

⭕ ظاهر رله ضربه ای چگونه است

رله‌های ضربه‌ای در اشکال و طرح‌های مختلفی وجود دارند، اما بطور کلی دو بخش اصلی دارند:

بخش کنتاکتور (Contactors) و بخش سلف (Coil).

🔰 بخش کنتاکتور شامل یک یا چند مجموعه کنتاکت الکتریکی است که در آن اتصال و قطع سیم‌های الکتریکی صورت می‌گیرد. این کنتاکت‌ها معمولاً به صورت زوجی قرار می‌گیرند، به طوری که یک کنتاکت باز (قطع) و دیگری بسته (اتصال) است. بخش کنتاکتور معمولاً در بالای رله قرار دارد و دارای پایه‌های اتصال برق است.

🔰 بخش سلف شامل یک پیچ مغناطیسی یا یک سلف الکترومغناطیسی است که وظیفه تامین انرژی برای عملکرد کنتاکتورها را دارد. سلف به یک منبع تغذیه الکتریکی متصل می‌شود و وقتی جریان الکتریکی از آن عبور می‌کند، میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که باعث جذب یا آزاد شدن کنتاکت‌ها می‌شود.

شکل ظاهری رله‌های ضربه‌ای ممکن است بسته به سازنده و مدل متفاوت باشد، اما در بیشتر موارد، ظاهری شبیه به یک جعبه قابل قرارگیری در ریل (Rail) است. ریل معمولاً یک پایه فلزی است که رله‌ها را متصل می‌کند و اتصالات الکتریکی را فراهم می‌کند. روی بدنه رله ممکن است نشانه‌ها و برچسب‌های مربوط به وظایف و مشخصات آن نیز قرار داشته باشد.

در هر صورت، برای مشاهده دقیق تصویر و شکل ظاهری رله‌های ضربه‌ای، بهتر است به تصاویر مربوط به مدل و سازنده خاصی که شما به دنبال آن هستید، مراجعه کنید.

⭕ رله ضربه ای چگونه عمل میکند

رله‌های ضربه‌ای (به انگلیسی: Electromechanical Relays) از نوع رله‌های الکترومکانیکی هستند و براساس اصل الکترومغناطیسی کار می‌کنند. عملکرد این رله‌ها به صورت زیر است:

🔰 سلف الکترومغناطیسی :

رله‌های ضربه‌ای دارای سلف الکترومغناطیسی هستند که جریان الکتریکی را می‌گیرد. وقتی جریان در سلف جریان می‌یابد، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که بر روی کرکت‌های داخلی رله تأثیر می‌گذارد.

🔰 کرک‌های تماس :

رله‌های ضربه‌ای حاوی کرک‌های تماس (contacts) هستند. این کرک‌ها دارای دو حالت “باز” و “بسته” هستند. زمانی که سلف الکترومغناطیسی فعال می‌شود، میدان مغناطیسی باعث جذب کرک‌ها می‌شود و آنها را به حالت “بسته” می‌برد.

🔰 تغییر چندین کرک :

رله‌های ضربه‌ای معمولاً دارای چندین کرک هستند که به صورت همزمان تغییر حالت می‌کنند. این کرک‌ها می‌توانند به عنوان سوئیچ برای اتصال یا قطع مدارهای الکتریکی استفاده شوند.

🔰 انتقال سریع :

یکی از ویژگی‌های رله‌های ضربه‌ای، قابلیت انتقال سریع است. زمانی که جریان در سلف قطع می‌شود، میدان مغناطیسی نیز از بین می‌رود و کرک‌ها به حالت “باز” برمی‌گردند. این عملیات به سرعت انجام می‌شود و به صورت یک ضربه (به همین دلیل به آن رله ضربه‌ای گفته می‌شود) اتفاق می‌افتد.

به طور خلاصه، عملکرد رله‌های ضربه‌ای بر پایه جذب کرک‌ها توسط میدان مغناطیسی سلف الکترومغناطیسی استوار است. این رله‌ها قادر به تغییر حالت کرک‌ها به صورت بسته یا باز بر اساس فعال یا غیرفعال بودن سلف هستند و می‌توانند جریان الکتریکی را در مدارها کنترل کنند.

⭕ مزایای رله ضربه ای

در ادامه، چندین مزیت اصلی استفاده از رله‌های ضربه‌ای را برای شما بیان می‌کنم :

🔰 قابلیت قطع و وصل سریع :

رله‌های ضربه‌ای قادر به قطع و وصل سریع سیگنال‌ها هستند. این ویژگی به آنها امکان کنترل دقیق و سریع را می‌دهد. زمان عملکرد سریع آنها باعث استفاده موثر در برنامه‌هایی می‌شود که نیاز به پاسخ سریع و هماهنگی دقیق دارند.

🔰 قدرت قطع بالا :

رله‌های ضربه‌ای قادر به قطع جریان‌های بزرگ الکتریکی هستند. این قابلیت آنها را برای کاربردهایی که نیاز به کنترل بارهای قدرتمند و قدرتی دارند، مناسب می‌کند. به عنوان مثال، در سیستم‌های توزیع برق صنعتی یا خطوط انتقال برق، رله‌های ضربه‌ای می‌توانند به عنوان قطع کننده‌های اصلی برق استفاده شوند.

🔰 استحکام و پایداری :

رله‌های ضربه‌ای عموماً دارای ساختار ساده‌ای هستند و اجزای کمی مکانیکی دارند. این ویژگی‌ها باعث افزایش استحکام و پایداری آنها می‌شود. آنها به طور معمول قادر به تحمل شرایط سخت و محیط‌های صنعتی هستند و دارای عمر طولانی هستند.

🔰 قدرت عایق‌بندی :

رله‌های ضربه‌ای قابلیت عایق‌بندی موثر را دارند. این قابلیت به آنها اجازه می‌دهد که جریان الکتریکی را از مناطق دیگر جدا کنند و خطرات برقی را کاهش دهند. این ویژگی مهم در برنامه‌هایی که نیاز به ایزوله کردن بخش‌های مختلف سیستم دارند، بسیار ارزشمند است.

🔰 قابلیت توسعه و پیکربندی :

رله‌های ضربه‌ای به راحتی در سیستم‌های مختلف قابل استفاده هستند و قابلیت توسعه و پیکربندی دارند. آنها می‌توانند به سادگی با دیگر قطعات الکترونیکی و سیستم‌های کنترلی متصل شوند و تنکامل کننده متناسب با نیازهای سیستم تنظیم گردند. این امکان به کاربران می‌دهد تا رله‌ها را به راحتی به سیستم‌های موجود خود اضافه کنند و آنها را براساس نیازهای خود تنظیم کنند.

🔰 هزینه کاربری پایین :

رله‌های ضربه‌ای معمولاً به صورت اقتصادی تولید می‌شوند و هزینه کاربری پایینی دارند. این امر باعث استفاده گسترده از آنها در صنایع مختلف و حتی در کاربردهای خانگی می‌شود.

در نهایت، باید توجه داشت که هر نوع رله ممکن است ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را داشته باشد. لذا، در مقاله خود بهتر است به مزایای خاص هر نوع رله ضربه‌ای که قصد دارید در مورد آن صحبت کنید، اشاره کنید.

⭕ معایب رله ضربه ای

برخلاف مزایای بسیاری که رله‌های ضربه‌ای دارند، برخی معایب نیز وجود دارد که در نظر گرفتن آنها در استفاده از این نوع رله‌ها مهم است. در ادامه، چندین معایب احتمالی رله‌های ضربه‌ای را برای شما ذکر می‌کنم :

🔰 سایر اجزاء مکانیکی :

رله‌های ضربه‌ای شامل اجزاء مکانیکی هستند که قابلیت خرابی و سایش را دارند. این اجزاء ممکن است نیاز به تعمیر یا تعویض داشته باشند، به ویژه در صورت استفاده شدید و مداوم. همچنین، لرزش‌ها و ضربه‌های قوی می‌توانند عمر مفید رله را کاهش دهند.

🔰 اندازه و حجم :

رله‌های ضربه‌ای معمولاً به دلیل وجود قطعات مکانیکی و الکترومغناطیسی بزرگتر از رله‌های الکترونیکی هستند. این مسئله ممکن است برای برخی برنامه‌ها و سیستم‌ها که نیاز به فضای کوچکتری دارند، محدودیت‌ها ایجاد کند.

🔰 مصرف انرژی :

رله‌های ضربه‌ای به سلف الکترومغناطیسی نیاز دارند که برای عملکرد آنها به جریان الکتریکی نیاز دارد. این به معنای مصرف انرژی برای عملکرد رله است. در برخی موارد، این مصرف انرژی می‌تواند مسئله‌ای باشد، به خصوص در صورتی که نیاز به کنترل همزمان بسیاری از رله‌ها وجود داشته باشد.

🔰 صدا :

هنگامی که رله ضربه می‌زند و کنتاکت‌ها با یکدیگر تماس برقرار می‌کنند، ممکن است صدایی تولید شود. این صدا می‌تواند در برخی موارد آزاردهنده یا ناخوشایند باشد. بناباین معایب را می‌توان با استفاده از رله‌های الکترونیکی، که بدون قطعات مکانیکی عمل می‌کنند، کاهش داد. همچنین، معایب فوق برخی از مدل‌های رله‌های ضربه‌ای ممکن است در مدل‌های پیشرفته‌تر کاهش یابد. لذا قبل از استفاده از رله‌های ضربه‌ای، بهتر است مشخصات فنی و مزایا و معایب هر مدل را بررسی کنید و با نیازهای خاص خود هماهنگ کنید.

در اینجا قصد دارم از مهندس سیاه تیری تشکر کنم که این فضا را در اختیار ما قرار داده اند که بتوانیم مقالات خود را بنویسیم و نشر بدهیم 🙏